الف) هبه چیست؟
هبه قراردادی است که مطابق آن یک فرد مال خود را به شخص معینی می‌بخشد. عقد هبه یک عقد جایز است. به این معنی که شخص بخشنده مال، می‌تواند هر زمان که بخواهد مال خود را پس بگیرید. البته این موضوع شرایطی دارد.
ب) در چه مواردی می توانیم مالی را که بخشیدیم، پس بگیریم؟
اصل بر این است که وقتی مالی را بخشیدیم، (هبه کردیم) می‌توانیم آن را پس بگیریم. چون که هبه جزو قراردادهایی است که می‌توان بدون دلیل آن را منحل کرد. (رجوع از هبه) در اصطلاح حقوقی به این قراردادها، که بدون دلیل می توان آنها را منحل کرد، عقد جایز می گویند. در نتیجه عقد هبه هم عقدی جایز است و کسی که مالش را می بخشد می‌تواند قرارداد را به هم بزند و آن مال را پس بگیرد.
ج) در چه مواردی وقتی مالی را بخشیدیم نمی‌توانیم آن را پس بگیریم؟
گفتیم در عقد یا قرارداد هبه اصل بر این است که می توانیم مالی را که بخشیدیم پس بگیریم اما در بعضی موارد نمی توانیم پس بگیریم که شامل:
1). اگر مالی را به پدر و مادر خود یا فرزندان خود ببخشید، (هبه کنید) نمی‌توانید آن را پس بگیرید.
2). اگر مالی که بخشیده شده است از دست فردی که مال به او بخشیده شده (متهب) خارج شده باشد، شما نمی‌توانید آن مال را پس بگیرید. به طور مثال: فرد مال را فروخته باشد و یا به عنوان وثیقه قرارداده باشد.
3) اگر تغییری در مال ایجاد شود نمی‌توانید آن را پس بگیرید. مثلا شما به شخصی پارچه هبه می‌کنید آن شخص پارچه را تبدیل به لباس می‌کند.
4) در صورتی که مال بخشیده شده در ازای چیزی باشد، مثلا شوهری ملکش را به همسرش می‌بخشد و در ازای آن، زن، مهریه خود را می بخشد.
5) در صورتی که یکی از طرفین، فوت کند. (شخصی که می‌بخشد یا شخصی که مالی به وی داده شده است) دیگر نمیتوان مال بخشیده شده را پس گرفت.
6) در صورتی که مالی رو به کسی به عنوان صدقه بدهید نمی‌توانید آن را پس بگیرید.
مهم: نکته‌ای که در خصوص عقد یا قرارداد هبه وجود دارد این است که بر اساس قانون، حتما باید در دفترخانه به صورت رسمی تنظیم شود و گرنه اعتباری ندارد و اگر در برگه‌های عادی، تنظیم شود شما ابتدا باید دادخواست تنفیذ هبه‌نامه را در دادگاه مطرح کنید. به عنوان مثال اگر شخصی مالی را به شما بخشید و عقد هبه در دفترخانه اسناد تنظیم شد، در صورتی که مال را به شما تحویل نداد، می‌توانید با هبه‌نامه رسمی، دادخواست تحویل مال را بدهید، یا اگر ملکی بود دادخواست الزام به تنظیم سند رسمی را بدهید. اما اگر هبه‌نامه یا عقد هبه، عادی باشد شما ابتدا باید دادخواست تنفیذ هبه‌نامه را در دادگاه مطرح کنید.
درباره نحوه فسخ قرارداد می توانید از اینجا اطلاعات کسب کنید.
نویسنده: محمدعلی پوریانیک