کنسرسیوم (Consortium) و قرارداد مشارکت مدنی (Joint Venture )
قبل از اینکه به تفاوت‌های قرارداد کنسرسیوم با جوینت ونچر، بپردازیم، بیان این مقدمه ضرورت دارد. طبیعی است برای دانستن تفاوت این دو قرارداد ابتدا باید آنها را بشناسید. در یادداشت‌های «قرارداد مشارکت مدنی (Joint Venture) چیست؟» و «مفهوم کنسرسیوم (Consortium) چیست؟» به صورت کاربردی در خصوص آنها توضیح داده‌ایم.
هر دو قرارداد اشتراکاتی با یکدیگر دارند اما بدین معنا نیست که می‌توان آنها را به جای یکدیگر استفاده کرد. البته کنسرسیومدر معنای بسیار خاص آن ممکن است شامل جوینت ونچر نیز باشد. چرا که در این معنای کنسرسیوم، اشخاص حقوقی یا حقیقی در یک پروژه معین، در سرمایه‌گذاری، سود و زیان و مدیریت پروژه با یکدیگر مشارکت می‌کنند. در نتیجه با مسامحه می‌توان پذیرفت که رابطه بین کنسرسیوم و جوینت ونچر از نوع «رابطه عموم و خصوص مطلق است». به این معنا که هر جوینت ونچری را می‌توان به نوعی کنسرسیوم در نظر گرفت، اما برخی از کنسرسیوم‌ها، جوینت ونچر (Joint Venture) نیستند و تفاوت‌هایی با هم دارند که به آن می‌پردازیم.
تفاوت‌های قرارداد کنسرسیوم با جوینت ونچر
1- تفاوت مهم کنسرسیوم نسبت به جوینت ونچر شرکتی این است که در کنسرسیوم، شخصیت حقوقی جدید و مستقلی از شرکا به وجود نمی‌آید.
2-در جوینت ونچر ( Joint Venture ) یا مشارکت مدنی،تمام شرکا در مدیریت و اداره پروژه مشارکت دارند. به نحوی که این مشارکت در جزء جزء پروژه وجود دارد. اما ممکن است در کنسرسیوم به یکی از شرکا برای اداره پروژه وکالت می‌دهند.
3- طرفین مشارکت مدنی یا جونت ونچر، به منظور و هدف تجاری و کسب منفعت مشارکت می‌کنند. اما موضوع فعالیت کنسرسیوم اعم از انتفاعی یا غیر انتفاعی و تجارتی یا غیر تجارتی است.
4- در جوینت ونچر ( Joint Venture ) شرکتی، شخصیت حقوقی مستقل از شخصیت شرکا شکل میگیرد. این شخصیت حقوقی می‌تواند یکی از اقسام شرکت‌های تجارتی قانون تجارت باشد که معمولا شرکت سهامی خاص یا شرکت با مسئولیت محدود است. اما در کنسرسیوم شخصیت حقوقی مستقل از شخصیت شرکا شکل نمی‌گیرد. لذا اگر موضوع فعالیت آنها تجارتی باشد تحت شمول ماده 220 قانون تجارت قرار میگیرد.
5- نحوه اداره در جوینت ونچر شرکتی تحت ضوابط مقررات شرکت‌های تجارتی و از طریق مجامع عمومی صورت میگیرد. اما در کنسرسیومبا توافق میان افراد صورت میگیرد و فوت و حجر مدیر شرکت، قرارداد مربوط به نحوه‌ی اداره شرکت خاتمه می‌یابد و اداره شرکت نیازمند توافق جدید است.
6- در مشارکت مدنی یا جوینت ونچر، مسئولیت شرکا با توجه به نوع شرکت تأسیسی سنجیده می‌شود. بنابراین با توجه به اینکه اکثر جوینت ونچرهای شرکتی در قالب شرکت سهامی خاص و مسئولیت محدود شکل میگیرد، مسئولیت شرکا محدود به آورده آنان است. اما در کنسرسیوم با توجه به ماده 220 قانون تجارت اگر موضوع فعالیتِ کنسرسیوم، تجارتی باشد، مسئولیت شرکا تضامنی است.
7- با تشکیل جوینت ونچر، پرداخت مالیات به صورت مضاعف صورت میگیرد، بدین صورت که با ایجاد شخصیت حقوقی جدید شرکا علاوه بر مالیاتی که در کشور خود می‌پردازند، براي شرکت ایجاد شده نیز باید مالیات پرداخت نمایند. در کنسرسیوم پرداخت مالیات فقط به درآمد شرکا تعلق میگیرد نه به درآمد حاصل از مشارکت. اما در کنسرسیوم معمولاً باید به صورت محدود و مشخص باشد.
«تشکیل گروه اقتصادی با منافع مشترک با مشارکت دو یا چند شخص حقیقی و حقوقی به منظور تسهیل و گسترش فعالیت اقتصادی و تجاری برای یک دوره محدود و براساس قراردادی کتبی پس از ثبت در مرجع ثبت شرکت‌ها در قالب شرکت مدنی و ضوابط و شرایط مربوط به آن و با رعایت موازین اسلامی و اصل منع اضرار به غیر و منع انحصار مجاز است». با توجه به این که این ماده، گروه مزبور را در قالب مشارکت مدنی جایز دانسته است، باید گفت این ماده به کنسرسیوم یا جوینت ونچر قراردادی نظر داشته است.
اما برخی نویسندگان یک تفاوت را میان کنسرسیوم و جوینت ونچر قراردادی برشمرده‌اند. آن تفاوت این است که جوینت ونچر، معمولاً متشكل از چند شخص حقيقي يا حقوقي و يا تركيبي از اشخاص حقيقي و حقوقي اسـت. در حالی که در کنسرسیوم معمولاً اشخاص حقوقی تصمیم به مشارکت با یکدیگر می‌گیرند. بنابراین چون ماده 107 گروه اقتصادی با منافع مشترک را متشکل از اشخاص حقیقی و حقوقی می‌داند، می‌توان گفت این ماده در واقع تعریفی از جوینت ونچر قراردادی ارائه داده است.
