مقدمه
قبل از پرداختن به «چگونه مهریه را قسط‌بندی کنیم؟» ذکر این مقدمه لازم است. مهریه، یکی از مهم‌ترین حقوق مالی زن در عقد نکاح است که پس از جاری شدن صیغه عقد، بر ذمه زوج قرار می‌گیرد و امکان مطالبه آن توسط زن در هر زمان وجود دارد. با افزایش قیمت سکه و مشکلات اقتصادی، بسیاری از زوجین درگیر مسائلی مانند عدم توان پرداخت یکجای مهریه هستند. در چنین شرایطی، یکی از راهکارهای قانونی و رایج، تقسیط مهریه است. تقسیط یا قسط‌بندی مهریه یعنی تقسیم مبلغ مهریه به اقساط قابل پرداخت بر اساس توان مالی زوج. اما سوال اینجاست که شرایط قانونی این فرآیند چیست؟ چگونه و از کجا باید تقاضای تقسیط کرد؟ دادگاه چگونه تصمیم می‌گیرد؟ این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی، به بررسی کامل مراحل، مدارک، ضوابط قانونی، رویه قضایی و نکات مهم در مورد قسط‌بندی مهریه می‌پردازد.
تقسیط مهریه یعنی چه؟
تقسیط مهریه به معنی تقسیم مهریه زن به چند قسط است که معمولاً ماهیانه پرداخت می‌شود. این درخواست معمولاً توسط مردی ارائه می‌شود که توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد و از دادگاه می‌خواهد تا با در نظر گرفتن وضعیت مالی او، مبلغ مهریه را به اقساط تقسیم کند. ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب ۱۳۹۴ و تبصره‌های آن، مبنای قانونی این موضوع است.
بر اساس این ماده، اگر محکوم‌علیه (شوهر) مالی برای پرداخت ندارد اما ثابت کند توان پرداخت اقساطی را دارد، دادگاه می‌تواند با بررسی وضعیت مالی و استعلام از مراجع ذی‌ربط، حکم به تقسیط بدهد. این قسط‌بندی شامل مبلغ هر قسط، زمان‌بندی پرداخت و نحوه تضمین است.
مدارک و شرایط لازم برای تقسیط مهریه
برای تقسیط مهریه، مرد باید از دادگاه تقاضای اعسار کند. مدارک لازم شامل: دادخواست تقسیط مهریه، تصویر کارت ملی و شناسنامه، کپی دادنامه محکومیت به پرداخت مهریه یا اجرائیه ثبت، لیست اقساط پیشنهادی، گواهی کسر از حقوق (در صورت شاغل بودن)، لیست اموال یا فهرست نداشتن اموال، و شهادت حداقل دو نفر شاهد مبنی بر ناتوانی مالی است.
طبق قانون اجرای محکومیت‌های مالی، دادگاه در بررسی اعسار باید با دقت به وضعیت مالی واقعی محکوم‌علیه توجه کند.
مراحل تقسیط مهریه در دادگاه
ابتدا زن دادخواست مطالبه مهریه را مطرح کرده و اداره ثبت یا دادگاه پس از صدور اجراییه، به مرد مهلت پرداخت می‌دهد. اگر مرد توان پرداخت کامل را نداشته باشد، باید با ارائه دادخواست اعسار و تقاضای تقسیط، پرونده جدیدی را تشکیل دهد. سپس دادگاه با تعیین وقت رسیدگی، وضعیت مالی مرد را بررسی می‌کند و در صورت احراز اعسار، حکم به قسط‌بندی مهریه صادر می‌کند.
رأی صادره قطعی نبوده و قابل تجدیدنظرخواهی است.
چگونه اعسار خود را اثبات کنیم؟
مهم‌ترین عامل در قسط‌بندی مهریه، اثبات ناتوانی مالی واقعی است. طبق ماده ۸ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، محکوم‌علیه باید اثبات کند که توان پرداخت دفعی مهریه را ندارد. برای این کار باید شهود معرفی کند (دو نفر آگاه از وضعیت مالی وی)، مستنداتی مانند فیش حقوقی، اجاره‌نامه منزل، هزینه‌های درمانی، وام‌های بانکی و … را ارائه دهد.
همچنین دادگاه با استعلام از سازمان ثبت اسناد، بانک مرکزی و مراکز بیمه‌ای، اطلاعاتی درباره اموال و درآمدهای او دریافت می‌کند. در صورتی که اموالی به نام مرد نباشد یا درآمد کافی برای پرداخت نقدی نداشته باشد، اعسار پذیرفته می‌شود.
نکات کلیدی در تنظیم اقساط مهریه
دادگاه بر اساس شرایط پرونده، میزان هر قسط و دوره پرداخت را تعیین می‌کند. معمولاً مبلغ هر قسط باید متناسب با درآمد ثابت فرد باشد و در صورت تغییر وضعیت مالی، امکان تعدیل اقساط نیز وجود دارد. قسط‌بندی باید منصفانه باشد و زن نیز می‌تواند اعتراض کند اگر اقساط ناعادلانه باشد. ضمانت اجرای پرداخت اقساط، صدور دستور جلب است. در صورت تخلف از پرداخت، زن می‌تواند تقاضای جلب بدهد.
مثال کاربردی از قسط‌بندی مهریه
فرض کنید مردی به پرداخت 50 سکه محکوم شده و توان پرداخت کامل را ندارد. او با ارائه فیش حقوقی ماهیانه ۱۲ میلیون تومان، اجاره‌نامه منزل، اقساط وام و شهادت دو نفر، دادخواست اعسار را ارائه می‌دهد. دادگاه پس از بررسی مدارک، حکم می‌دهد که وی ابتدا 5 سکه به صورت نقد و سپس ماهیانه یک ربع سکه پرداخت کند.
زن به مبلغ اقساط اعتراض می‌کند و پرونده به تجدیدنظر می‌رود. در مرحله تجدیدنظر، دادگاه با بررسی دقیق‌تر مدارک، رأی قبلی را تأیید می‌کند. این مثال ساده نشان می‌دهد که تقسیط مهریه نیازمند مستندسازی دقیق و منطقی است.
نتیجه‌گیری
تقسیط مهریه در نظام حقوقی ایران، یکی از ابزارهای قانونی برای توازن حقوق زن و توان مالی مرد است. بر اساس قوانین موضوعه، مردی که محکوم به پرداخت مهریه است ولی توان مالی یکجای آن را ندارد، می‌تواند با ارائه دادخواست اعسار و مدارک معتبر، تقاضای قسط‌بندی کند. دادگاه نیز با بررسی شرایط واقعی، میزان اقساط را تعیین می‌کند. نکته مهم این است که زن نیز می‌تواند به میزان اقساط اعتراض کند. از سوی دیگر، مرد موظف است در صورت تغییر وضعیت مالی، موضوع را به دادگاه اعلام کند تا تعدیل اقساط بررسی شود.
در این مقاله «چگونه مهریه را قسط‌بندی کنیم؟» سعی شد با بیانی ساده، مسیر دقیق درخواست تقسیط مهریه، مدارک موردنیاز، مبانی قانونی، روند دادگاه و مثال عملی ارائه شود تا مخاطب به‌صورت کاملاً کاربردی با این موضوع آشنا شود. در نهایت، رعایت عدالت و صداقت، مهم‌ترین رکن در این فرآیند حقوقی است که اگر درست پیش رود، از اختلافات و مشکلات آتی جلوگیری خواهد شد. این مقاله می‌تواند مرجعی قابل استناد برای سایت‌های حقوقی، مشاوران، و زوجین باشد.
جهت انتسار در سایت راوی حق