دوره جامع آیین دادرسی دعاوی ناشی از پیمان

ویژگی‌های دعاوی ناشی از پیمان

دعاوی ناشی از پیمان ویژگی‌های منحصری دارد که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• این دعاوی به دلیل ماهیت چندگانه‌ی فنی، مالی و پیمانی دارای ظرایف و گاه پیچیدگی‌های خاصی است که آن را از سایر دعاوی مرتبط با حقوق تعهدات یا دقیق‌تر بگوییم اختلافات ناشی از قرارداد متمایز می‌کند.
• با توجه رقم بالای ادعاها (خواسته‌ها)یی که در این دعاوی مطرح می‌شود، در صورت برآورد اشتباه ممکن است خواهان دعوی هزینه دادرسی گزافی بپردازد و به نتیجه مطلوب خود نرسد.
• چنانچه خواهانِ دعوی، پیمانکار باشد به دلیل ماهیت غیرقابل مذاکره (انضمامی یا الحاقی بودن قرارداد) ممکن است شرایط و شروطی به پیمانکار تحمیل شود که در مرحله طرح دعوی با چالش‌های بسیاری همراه باشد.
• کارفرمای دولتی، چه در مقام خواهان و چه خوانده‌ی دعوی، به دلیل حاکمیت قوانین و مقررات بالادستی باید پیش‌شرط‌ها و الزام‌هایی را رعایت کند که در صورت تخطی از آن حسب مورد برای مدیران یا کارشناسان می‌تواند مسئولیت حقوقی یا کیفری داشته باشد.
• خواسته‌های دعاوی ناشی از پیمان، علی‌الاصول خواسته‌های رایج دعاوی حقوقی نیست و تقدم و تأخر خواسته‌ها از اهمیت به سزایی برخوردار است.
• این دعاوی، صرفاً متکی به متن قرارداد نیست و باید بخشنامه‌های صادره از دستگاه‌های اجرایی و سازمان برنامه و بودجه کشور مسلط بود.
• غالب این دعاوی جهت بررسی تخصصی به کارشناس یا هیئت کارشناسی ارجاع می‌شود. بنابراین، نحوه مواجهه با کارشناس و لوایح کارشناسی، اهمیتِ دو چندان پیدا می‌کند.

بنابراین، کسانی که به هر نحو درگیر دعاوی ناشی از پیمان هستند (به عنوان مدیر، وکیل، کارشناس حقوقی، کارشناس رسمی، امور پیمان، امور قراردادی کارفرما و پیمانکار و یا با هر سمت مرتبط دیگر) این دوره مبتنی بر نیازهای واقعی و کاربردی تعریف شده تا بتوانیم در مدیریت دعاوی ناشی از پیمان آگاهانه‌تر تصمیم بگیریم.

این دوره با اتکا به تجربه‌های وکالت در دعاوی پیمانکاری، رویه قضایی و آرای صادره از مراجع حل اختلاف تنظیم شده و طی دوره ده‌ها نمونه رأی بررسی و تحلیل خواهد شد.

سرفصل‌های دوره‌ی آیین دادرسی دعاوی ناشی از پیمان به شرح زیر است:

الف) چرا شناسایی شرکت دولتی در دعاوی پیمانکاری مهم است؟

• چالش بین حقوق عمومی و خصوصی
• تبعیت از مقررات و نظامات دولتی
• لزوم تفسیر و مطالعه اسناد و مقرراتی خارج از قرارداد (پیمان)

ب) آثار شناسایی

• محدوده تبعیت از قانون: ماده 300 لایحه اصلاحی قانون تجارت مصوب 1347
• دیوان عدالت اداری: شرکت دولتی می‌تواند در دیوان طرف شکایت باشد اما حق طرح شکایت در دیوان را ندارد.
• سازمان بازرسی کل کشور: خروج موضوعی شرکت‌های غیردولتی از شمول صلاحیت سازمان بازرسی
• دادسراها و دادگاه‌های کیفری: صدق عناوین مجرمانه خاص در مورد کارکنان شرکت‌های دولتی
• دادگاه‌های حقوقی:

– اصل 139 قانون اساسی

– ماده 32 قانون آیین دادرسی مدنی

– ماده 11 قانون مسئولیت مدنی

– قانون نحوه پرداخت محکوم‌به دولت و عدم تأمین و توقیف اموال دولتی مصوب 1365

ج) تعاریف قانونی از شرکت‌های دولتی

• ماده 4 قانون محاسبات عمومی مصوب 1366
• تصویب‌نامه شماره 23708/ت24537هـ مورخ 20/05/1380 هیئت وزیران

– ابطال تصویب‌نامه به موجب دادنامه 459 مورخ 03/12/1382 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

• ماده 4 قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1386
• قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی
• قوانین بودجه سالانه کل کشور

1- مراجع رسیدگی

1-1-  مراجع غیرقضایی

1-2-1- هیئت رسیدگی به شکایات قانون برگزاری مناقصات

• ماده 79 قانون محاسبات عمومی کشور مصوب 1366 و ماده 2 قانون حداکثر استفاده از خدمات از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی
• قانون اساسنامه هیأت رسیدگی به شکایات قانون برگزاری مناقصات مصوب 1388

2-2-1- شورای عالی فنی سازمان برنامه و بودجه کشور

• مفهوم طرح‌های عمرانی/طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در دستگاه‌های اجرایی
• بحثی راجع به قانون منع مداخله وزارء و نمایندگان مجلسین و کارمندان در معاملات دولتی و کشوری مصوب 1337
• لزوم رعایت اصل 139 قانون اساسی در ارجاع اختلاف‌های ناشی از اجرا یا تفسیر قراردادهای مربوط به طرح‌های عمرانی دستگاه‌های اجرایی با پیمانکاران و مشاوران و مصوبه هیئت وزیران

3-2-1- داوری

• شیوه‌نامه حل اختلاف‌های قراردادی نفت به شماره 677-2/2 مورخ 10/09/1400
• داوری‌های سازمانی (داخلی و خارجی)

– حثی راجع به اصل 139 قانون اساسی 457 قانون آیین دادرسی مدنی

• هیئت حل اختلاف ماده 38 قانون شهرداری‌ها

2-1- مراجع قضایی

1-2-1- دادگاه‌های حقوقی

• تشخیص و انتخاب مرجع صالح (بحثی راجع به مواد 11 و 13 قانون آیین دادرسی مدنی)

1-2-1- دیوان عدالت اداری

• بحثی راجع به ماده 38 قانون تأمین اجتماعی و دعاوی ناشی از آن
• مالیات و دعاوی ناشی از آن
• چالش قراردادهای فرعی ناشی از پیمان: پیمان فردی و قرارداد کار

2- پیش‌نیازهای ضروری طرح ‌دعوی

1-2- دستور موقت جلوگیری از ضبط تضامین

• آشنایی با مقررات و الزامات بانک مرکزی در خصوص ضمانتنامه‌های بانکی

2-2- تأمین دلیل

3-2- ارسال اظهارنامه

4-2- لزوم آشنایی با لایحه تأخیرات

5-2- عدم اکتفای صرف به مفاد پیمان

3- خواسته‌های (ادعاهای) متدوال در دعاوی پیمان

3-1- ابطال خلع ید (صدور حکم به ابطال فسخ پیمان)

3-2- الزام به اعلام خاتمه پیمان

3-3- الزام به آزادسازی تضامین (پیش‌پرداخت، حسن انجام کار و اجرای تعهدات)

3-4- الزام به آزادسازی کسور تأمین اجتماعی

• بحثی راجع به کد کارگاهی
• بحثی راجع به فرآیند اداری اخذ مفاصاحساب تأمین اجتماعی

3-5- الزام به پرداخت صورت‌وضعیت

3-6- الزام به انجام فرآیند تحویل قطعی

3-7- مطالبه خسارت (خسارات ناشی از تطویل مدت پیمان (تأخیرات مجاز و غیرمجاز)، هزینه‌های مازاد و بالاسری تحمیلی به پروژه، خسارات ناشی از تمدید تضامین و …)

3-8- خسارت تأخیر تأدیه

• چالش ماده 522 قانون آیین دادرسی مدنی و تاریخ مطالبه صورت‌وضعیت

3-9- دعاوی ناشی از تملک اراضی

4- ایرادات رایج در دعاوی پیمانکاری

4-1- دارا نبودن اهلیت قانونی

4-2- فقدان سمت برای طرح دعوی (بحثی راجع به صورتجلسه تفویض اختیار و مواد 107 و 125 قانون تجارت)

4-3- عدم توجه دعوی به خوانده (بحثی راجعه به اصل نسبی بودن عقود و قراردادهای Back to Back)

4-4- موجه و قانونی نبودن طرح تعدادی از دعاوی

4-5- قراردادهای غیرفارسی و چالش‌های ناشی از ماده 58 قانون آیین دادرسی مدنی

4-6- فقدان صلاحیت مرجع رسیدگی‌کننده

4-7- ایراد نحوه تقویم خواسته (ارقام صورت‌وضعیت‌ها و تاریخ تحویل آن‌ها / ارائه ابتدا و انتهای اجرت‌المثل ماشین‌آلات و نفرات / هزینه تجهیز کارگاه / هزینه صدور و تمدید ضمانت‌نامه)

4-8- مبهم بودن نحوه طرح دعوای خواهان

4-9- عدم ورود دادگاه به رسیدگی؛ به علت ترافع طرفین در خصوص اعلام خاتمه یا خلع ید

4-10- توجه به مبنای قراردادی یا غیرقراردادی بودن خواسته (بحثی راجع به قابل مطالبه بودن ضرر و دعاوی ناشی از آن)

4-11- لحاظ آیین نامه تضمین معاملات دولتی در طرح خواسته راجع به تضامین

‌4-12- لحاظ مستنداتی منصرف از قرارداد (شرایط عمومی پیمان، بخشنامه‌های سازمان برنامه، اسناد مناقصه و …)

4-13- ظنی و احتمالی نبودن دعوی

‌4-14- نحوه قیمت‌گذاری کارهای مازاد بر 25 مبلغ پیمان

5- قرار کارشناسی و چالش‌های ناشی از آن

5-1- ترکیب هیئت کارشناسی

5-2- نحوه مدیریت جلسات کارشناسی

5-3- آیین تنظیم لوایح جهت ارائه به کارشناس

5-4- تخلفات رایج در گزارش‌های کارشناسی