قراردادهای نفتی چند شاخص و ویژگی مهم دارند که دانستن آن‌ها، کمک بسیاری به شناخت قراردادهای مذکور می‌کند.
به صورت اختصار ویژگی‌های قراردادهای نفتی به شرح زیر است:
الف) وابستگی و همبستگی مراحل مختلف عملیات نفت و گاز
مراحل مختلف عملیات صنعت نفت و گاز، از مرحله اکتشاف تا توسعه و تولید و ارتقاء آن، به صورت زنجیروار هستند و ارتباط مستقیم با یکدیگر دارند. شروع عملیات نفتی تا مرحله بهره‌برداری، از نظر فنی، مالی و حقوقی رابطه تنگاتنگ دارند. اطلاعاتی که در هر مرحله به دست می‌آید به عنوان پایه و اساس مرحله بعدی بوده و اطلاعات مرحله بعدی به عنوان تکمیل‌کننده مراحل قبل است.
ب) مشارکت در مراحل عملیات نفتی
همانطور که در قسمت ماهیت قراردادهای نفتی بیان کردیم، مشارکت طرفین قرارداد در تمامی مراحل مختلف این قراردادها وجود دارد. از مرحله اکتشاف تا تولید. مشارکت در تمام مراحل به دلیل انتقال دانش فنی، تکنولوژی و مدیریتی از الزامات این قراردادها است. اما میزان مشارکت در مراحل مختلف متفاوت است. معمولا در هر مرحله طرفین قرارداد اقدام به تشکیل شرکت عملیاتی اکتشافی، شرکت عملیاتی توسعه‌ای و تولیدی می‌کنند.
ج) مدت زمان اجرای قرارداد
قراردادهای نفتی به دلیل ساختار زنجیروار و تمامی مراحل آن از مرحله اکتشاف تا تولید و ارتقاء، قراردادهای طولانی مدت هستند. با توجه به اینکه پیمانکار کلیه ریسک‌ها و هزینه‌های پروژهای نفتی را در مرحله اکتشاف و توسعه بر عهده دارد و این هزینه‌ها باید از محل تولیدات، تخصیص یابد، در نتیجه سال‌ها بعد از بهره‌برداری و تولید، این قراردادها ادامه داشته و سپس خاتمه می‌یابند. در حقیقت این قراردادها بعد از استهلاک کلیه هزینه‌ها و پرداخت حق‌الزحمه پیمانکار از محل تولیدات ظرف چند سال خاتمه پیدا می‌کند.
د) هزینه محور نبودن قراردادهای نفتی
ویژگی دیگر قراردادهای نفتی، هزینه محور نبودن آن است. به این منظور که قبلاً سقف و میزان هزینه‌ها در زمان امضای قرارداد تعیین می‌شد. این مسئله چالش‌هایی را برای این گونه قراردادها ایجاد می‌نمود. چرا که ممکن بود برآورد دقیق هزینه‌ها در زمان امضای قرارداد ممکن نباشد و باعث ایجاد چالش شود. در نتیجه طرفین هزینه‌های یک پروژه را بعد از انجام مهندسی پایه و برگزاری مناقصات خرید و خدمات به صورت دقیق مشخص نموده و توافق می‌کنند. ذکر این نکته ضرورت دارد که هزینه محور نبودن در قراردادهای نفتی به معنای بدون سقف بودن این هزینه‌ها نیست. بلکه نحوه تعیین و مشخص نمودن هزینه‌ها تغییر نموده است. یکی از مهمترین قراردادهای نفتی با این ویژگی، قرارداد بیع متقابل (Buy Back) است. البته قراردادهای بیع متقابل در چندین مرحله تغییر نموده تا به این شکل و ساختار فعلی رسیده است.
انتشار یادداشت در سایت «راوی حق»
به قلم محمدعلی پوریانیک
