مفهوم قرارداد احداث، بهره‌برداری، انتقال (BOT)
قرارداد ساخت یا احداث، بهره‌برداری و انتقال معروف به بی. او. تی بوده و BOT مخفف Build. Operate and Transfer است. این گونه قراردادها اغلب در مشارکت بخش عمومی و خصوصی کاربرد دارد.
شرکت دولتی امتیاز ساخت و بهره‌برداری را به بخش خصوصی واگذار می‌کند. بخش خصوصي ممکن است کنسرسیوم باشد یا هر شخص حقیقی یا حقوقی. در این قراردادها بعد از اینکه پروژه به بهره برداری می‌رسد، سرمایه گذار، هزینه‌ها و سود خود را از آن محل مستهلک نموده و دریافت می‌کند. سپس پروژه تکمیلی را به بخش عمومی منتقل می‌کند.
این گونه قراردادها برای ساخت تأسیسات زیربنایی استفاده می‌شود. ابتدا بخش عمومی (شرکت یا سازمان دولتی)، ایجاد یک پروژه زیربنایی را ضروری تشخیص می‌دهد. (مانند ساخت یک آزادراه). سپس نسبت به مطالعات امکان‌سنجی ابتدایی، نحوه تأمین مالی و… اقدام می‌کنند. در ادامه کارفرما بررسی‌های دقیق‌تری در خصوص پروژه انجام داده و اسناد مناقصه را تهیه می‌کند. بعد از برگزاری مناقصه، سرمایه گذار دارای واجد صلاحیت را انتخاب نموده و قرارداد BOT با وی منعقد می‌کند؛ در این مفهوم دیگر با پیمانکار مواجه نیستیم و طرف مقابل دولت، سرمایه گذار است. سپس سرمایه گذار جهت اجرای پروژه، قراردادهای متعددی از جمله EPC با سایر پیمانکاران منعقد می‌کند.
در پروژه‌های زیربنایی، کارفرما تمامی مراحل پروژه اعم از طراحی، تأمین تجهیزات، ساخت و حتی تأمین مالی را به سرمایه گذار ارجاع می‌دهد. سرمایه گذار نیز کل پروژه را در سه بخش ساخت، بهره‌برداری و انتقال تکمیل و تحویل کارفرما می‌دهد.
بعد از ساخت پروژه، نوبت به مرحله بهره‌برداری می‌رسد. در این مرحله سرمایه گذار، بهره‌برداری و نگهداری از پروژه تکمیل‌شده را برعهده گرفته و طی مدت مشخص شده، هزینه‌ها، بازپرداخت وام و … را مستهلک نموده و سود خود را از محل فروش تولیدات پروژه برداشت می‌کند. بعد از دوره بهره‌برداری، پروژه را به بخش عمومی انتقال می‌دهد. ممکن است طبق الزامات کارفرمایی، سرمایه گذار، اقدام به تأسیس شرکت پروژه کند و این شرکت پروژه است که بخش ساخت و بهره‌برداری را به هر یک از پیمانکاران مرتبط واگذار می کند.
پروژه‌هایی که به صورت بی.او.تی هستند، شامل موافقتنامه اصلی و چندین قرارداد فرعی به همراه کنسرسیوم می‌شوند.
طرفین قرارداد بی.او.تی شامل بخش عمومی (شرکت یا سازمان دولتی)، شرکت پروژه (Project Company) و اشخاص وام‌دهنده هستند. شرکت پروژه که همان سرمایه گذار پروژه است در زمان برگزاری مناقصه با کنسرسیومی از دو یا چند شرکت دارای صلاحیت، ایجاد می شود.
جهت مطالعه مباحث قراردادی به صفحه «مدیریت قراداد» مراجعه کنید.
به قلم محمدعلی پوریانیک