مقدمه
در دنیای کسب‌وکار، یکی از مهم‌ترین نکات در تنظیم قراردادها، بررسی وضعیت قانونی طرف مقابل است. یکی از مشکلاتی که ممکن است شرکت‌ها با آن مواجه شوند. امضای قرارداد با شرکتی است که مدیران آن دوره مدیریتشان به پایان رسیده و هنوز تغییرات جدید در سامانه ثبت شرکت‌ها ثبت نشده است.
اما این مسئله چه تأثیری بر اعتبار قرارداد دارد؟ آیا امضای چنین قراردادی از نظر قانونی معتبر است یا می‌تواند منجر به مشکلات حقوقی و مالی شود؟ در این مقاله، به بررسی کامل ریسک‌های امضای قرارداد با چنین شرکت‌هایی و راهکارهای پیشگیری از این مشکلات می‌پردازیم.
۱) وضعیت قانونی مدیران پس از اتمام دوره مدیریت
مدیران شرکت‌های تجاری، نمایندگان قانونی شرکت هستند و صلاحیت آنها برای امضای قراردادها، بر اساس قوانین و اساسنامه شرکت تعیین می‌شود. اما زمانی که دوره مدیریت آنها به پایان می‌رسد، از نظر قانونی دو وضعیت ممکن است رخ دهد:
الف) ادامه فعالیت مدیران تا انتخاب مدیران جدید
طبق ماده ۱۳6 لایحه اصلاحی قانون تجارت:
“در صورت انقضا مدت مأموریت مدیران تا زمان انتخاب مدیران جدید مدیران سابق کماکان مسئول امور شرکت و اداره آن خواهند بود. هرگاه مراجع موظف به دعوت مجمع عمومی به وظیفه خود عمل نکنند هر ذینفع می‌تواند از مرجع ثبت شرکت‌ها دعوت مجمع عمومی عادی را برای انتخاب مدیران تقاضا نماید”
این ماده نشان می‌دهد که اگرچه دوره مدیران تمام شده، ولی تا زمان ثبت مدیران جدید، آنها همچنان در عمل مسئولیت دارند. اما این موضوع به این معنا نیست که قراردادهای امضاشده توسط آنها همیشه معتبر خواهد بود. زیرا اگر در اساسنامه شرکت یا در تصمیمات مجمع عمومی، ترتیب دیگری تعیین شده باشد، ممکن است این اختیار آنها از بین رفته باشد.
ضمن آنکه این ماده ناظر بر تعهدات ایجاد شده در دوره مدیریت آن‌هاست و اداره أمور جاری شرکت را شامل می‌شود. ولی اختیار ایجاد تعهد را ندارند چرا که مدت مدیریت آنها منقضی شده است.
ب) بی‌اعتباری امضای مدیران منقضی‌شده
از سوی دیگر، ماده 142 لایحه اصلاحی قانون تجارت بیان می‌کند که:
“مدیران و مدیر عامل شرکت در مقابل شرکت و اشخاص ثالث نسبت به تخلف از مقررات قانونی یا اساسنامه شرکت و یا مصوبات‌مجمع عمومی بر حسب مورد منفرداً یا مشترکاً مسئول می‌باشند و دادگاه حدود مسئولیت هر یک را برای جبران خسارت تعیین خواهد نمود.”
یکی از موارد قانونی و اساسنامه، الزام شرکت به تمدید مدت مدیریت مدیران یا انتخاب مدیران جدید است و عدم اقدام در این خصوص، برای مدیران و شرکت مسئولیت در پی دارد. همچنین اگر دوره مدیران تمام شده و تمدید آنها انجام نشده باشد، از نظر قانونی، آنها دیگر نماینده قانونی شرکت محسوب نمی‌شوند و ممکن است امضای آنها در قراردادها بی‌اعتبار تلقی شود.
2) آیا قرارداد امضاشده با مدیران منقضی‌شده معتبر است؟
برای پاسخ به این سؤال، ابتدا باید به مفهوم “مدیران منقضی‌شده” بپردازیم.
الف) مدیران منقضی‌شده چه کسانی هستند؟
طبق قانون تجارت، مدیران شرکت‌ها برای مدت‌زمان مشخصی (معمولاً دو سال در شرکت‌های سهامی و مدت نامحدود در برخی شرکت‌های دیگر) انتخاب می‌شوند. پس از اتمام این دوره، اگر مدیران مجدداً انتخاب نشوند یا تغییرات جدید در روزنامه رسمی و سامانه ثبت شرکت‌ها ثبت نشود، این مدیران فاقد صلاحیت قانونی برای امضای قراردادها خواهند بود.
ب) آیا قرارداد با مدیران منقضی‌شده معتبر است؟
هر چند که ماده 136 لایحه اصلاحی قانون تجارت بیان می‌کند در صورت منقضی شدن مدت مدیریت مدیران، تا زمان تعیین مدیران جدید، همان مدیران اداره أمور شرکت را برعهده دارند؛ اما این ماده به نظر بنده ناظر به تعهدات ایجاد شده و اموری جاری شرکت است. این ماده در حقیقت استثناء اصل عدم نمایندگی است. قانونگذار برای جلوگیری از معطل ماندن اداره شرکت و همچنین جلوگیری از تضییع حق سهامدارن و اشخاص ثالث، به صورت صریح به این موضوع اشاره نموده است. اما مدیران منقضی شده برای امضای قرارداد جدید اختیار نداشته و امضای قرارداد جدید، بر خلاف روزنامه رسمی و اساسنامه و مقررات قانون تجارت خواهد بود. این بدان معناست که اگر مدیران دوره مدیریتشان تمام شده باشد و تمدید نشده باشند، امضای آنها ممکن است از نظر حقوقی فاقد اعتبار باشد.
ج) مسئولیت امضای قرارداد توسط مدیران منقضی‌شده بر عهده کیست؟
اگر مدیران منقضی‌شده بدون تمدید قانونی قرارداد امضا کنند، مسئولیت آن به عهده:
1- شرکت طرف قرارداد که بدون بررسی وضعیت قانونی قرارداد امضا کرده است.
2- مدیران منقضی‌شده که بدون داشتن اختیار قانونی اقدام به امضای قرارداد کرده‌اند.
3- حتی سهامداران شرکت که نسبت به تمدید دوره مدیران اقدام نکرده‌اند، مسئول خواهند بود.
3) ریسک‌های امضای قرارداد با شرکتی که مدیرانش منقضی‌شده‌اند:
اگر شرکت شما با شرکتی که مدیرانش دوره مدیریتشان تمام شده و تمدید نشده، قرارداد امضا کند. ممکن است با چالش‌های زیر روبه‌رو شوید:
الف) امکان ابطال قرارداد
یکی از بزرگ‌ترین ریسک‌ها این است که اگر قرارداد مورد اختلاف قرار گیرد، دادگاه می‌تواند آن را فاقد اعتبار بداند و ابطال کند. ابطال قرارداد می‌تواند هزینه‌های زیادی برای طرفین به همراه داشته باشد.
ب) مشکلات در اجرای تعهدات
در صورتی که قرارداد از نظر قانونی مشکل داشته باشد، ممکن است پیمانکار یا کارفرما نتوانند تعهدات خود را به‌درستی اجرا کنند. مثلاً اگر شرکت پیمانکار برای اجرای یک پروژه متعهد شده باشد اما امضای مدیران آن فاقد اعتبار باشد، شرکت کارفرما نمی‌تواند اجرای تعهدات را به‌طور قانونی مطالبه کند.
ج) احتمال افزایش دعاوی حقوقی
اگر اختلافی در قرارداد ایجاد شود و طرف مقابل متوجه شود که امضاکنندگان صلاحیت قانونی نداشته‌اند، ممکن است دعوای حقوقی مطرح شود. این امر باعث هزینه‌های دادرسی، اتلاف وقت و حتی خسارت‌های مالی خواهد شد.
د) مشکلات مالیاتی و بانکی
ممکن است بانک‌ها و سازمان‌های مالیاتی قراردادهای امضاشده توسط مدیران فاقد صلاحیت را به رسمیت نشناسند. این موضوع می‌تواند در دریافت ضمانت‌نامه‌های بانکی، اخذ وام یا محاسبه مالیات مشکلاتی ایجاد کند.
ه) تأثیر بر اعتبار تجاری شرکت‌ها
اگر شرکتی قراردادهایی امضا کند که بعداً مشخص شود فاقد اعتبار بوده‌اند، این موضوع می‌تواند به کاهش اعتبار تجاری و بی‌اعتمادی سایر شرکت‌ها به آن شرکت منجر شود.
4) چگونه از این ریسک‌ها جلوگیری کنیم؟
برای پیشگیری از مشکلات حقوقی ناشی از امضای قرارداد توسط مدیران منقضی‌شده، شرکت‌ها باید اقدامات زیر را انجام دهند:
الف) بررسی وضعیت ثبت شرکت طرف قرارداد
پیش از امضای قرارداد، حتماً وضعیت مدیران شرکت مقابل را در سامانه ثبت شرکت‌ها بررسی کنید و اطمینان حاصل کنید که مدیران آن دارای صلاحیت قانونی هستند.
ب) درخواست ارائه مدارک به‌روز
از شرکت طرف قرارداد بخواهید مدارکی مانند صورتجلسه مجمع عمومی یا هیئت‌مدیره را ارائه دهد که نشان‌دهنده تمدید یا تغییر مدیران باشد. مدیران سابق و جدید قرارداد را تأیید نمایند و تعهدنامه امضاء نمایند.
ج) افزودن بندهای حمایتی در قرارداد
در قرارداد بندی اضافه کنید که تصریح کند در صورت اثبات بی‌اعتباری امضای مدیران شرکت طرف قرارداد، آن شرکت مسئولیت تمام عواقب حقوقی و مالی را بر عهده دارد.
د) مشورت با وکیل متخصص
قبل از امضای قرارداد، نظر یک وکیل متخصص در امور شرکت‌ها را جویا شوید تا از اعتبار قانونی آن اطمینان حاصل کنید.
ه) اخذ ضمانت‌نامه بانکی یا تعهدنامه رسمی
در صورت امکان، از شرکت طرف قرارداد ضمانت‌نامه بانکی یا تعهدنامه رسمی بگیرید تا در صورت بروز مشکل، امکان جبران خسارت وجود داشته باشد.
5) نمونه یک بند حمایتی برای قراردادها
برای کاهش ریسک‌های احتمالی، می‌توان بند زیر را در قرارداد گنجاند:
“طرف دوم (شرکت پیمانکار) تأیید می‌نماید که مدیران امضاکننده قرارداد دارای صلاحیت قانونی بوده و هرگونه ادعای بعدی مبنی بر انقضای مدت مدیریت، موجب مسئولیت کامل طرف دوم در قبال طرف اول خواهد بود. در صورت اثبات عدم صلاحیت امضاکنندگان، طرف دوم موظف به جبران خسارات وارده به طرف اول خواهد بود. ضمناً امضاکنندگان قرارداد به همراه شرکت مسئولیت تضامنی در قبال این قرارداد به صورت مطلق خواهند داشت”
نتیجه‌گیری
امضای قرارداد با شرکتی که مدیرانش دوره مدیریتشان منقضی شده, می‌تواند مشکلات حقوقی و مالی جدی به همراه داشته باشد. برخی از این مشکلات شامل امکان ابطال قرارداد، عدم اجرای تعهدات، افزایش دعاوی حقوقی، مشکلات مالیاتی و بانکی و کاهش اعتبار تجاری است.
برای جلوگیری از این ریسک‌ها، شرکت‌ها باید قبل از امضای قرارداد، وضعیت قانونی مدیران شرکت طرف قرارداد را بررسی کرده، مدارک قانونی لازم را دریافت کنند و در صورت لزوم، از وکیل حقوقی مشورت بگیرند. همچنین، گنجاندن بندهای حمایتی در قرارداد می‌تواند از بروز مشکلات آتی جلوگیری کند.
نویسنده محمدعلی پوریانیک برای انتشار در سایت راوی حق